Treće predavanje u ciklusu „Sveta Sofija i Carigrad” profesora Vlade Stankovića sa Katedre za istoriju Vizantije Filozofskog fakulteta objavljeno je na jutjub kanalu „Slušate Kolarac”. Nosi naziv „Sveta Sofija i vizantijsko vreme” i održano je u Maloj sali Zadužbine Ilije M. Kolarca bez prisustva publike.

Na samom početku, predavač podseća na to da je Sveta Sofija izgrađena u šestom veku, za vreme vladavine cara Justinijana Prvog.

‒ Od samog osnivanja Svete Sofije, pre svega, njena osnovna funkcija i osnovna zamisao koja je vodila cara Justinijana bila je veličanje carskog dostojanstva. Ma koliko to možda čudno izgledalo za Vizantiju i za srednji vek, ona je na taj način shvatana vekovima, sve dok carigradski patrijarsi nisu, nakon dugotrajne i velike borbe oko ikona u osmom i devetom veku, uspeli da za sebe izbore jedan status pomalo nadmoćan u odnosu na svetovnu carsku vlast i da na neki način prisvoje Svetu Sofiju ‒ govori profesor Stanković.

On podseća da je ova građevina od samog zidanja bila i sedište carigradskog patrijarha, ali je sa porastom njegove moći i ugleda i, pre svega, porastom moći u odnosu na cara posle ikonoborstva, taj crkveni element, odnosno patrijaršijski element Svete Sofije, došao do posebnog izražaja.

‒ Sveta Sofija je od samog početka predstavljala središte Carigrada i jedno od duhovnih središta vizantijske prestonice. Ali ni u kom slučaju nije bila u crkvenom, odnosno duhovnom smislu najznačajnija crkva, najznačajnije središte u Konstantinopolju, vizantijskom Carigradu. Jedan od razloga takve situacije krije se i u tradiciji Svete Sofije, od paganskog hrama do ranohrišćanske, konstantinovske i postkonstantinovske bazilike, sve do vremena cara Justinijana, odnosno u činjenici da božanska premudrost nije imala takav put kakav su zadobili pojedini carigradski svetitelji...