Prirodni fenomen Vražji kamen u dolini reke Pčinje, na jugoistoku Srbije, sve je popularniji na društvenim mrežama kao „đavolski atraktivno” mesto u trgoviškom kraju.

– Predeo Vražjeg kamena izuzetna je prirodna vrednost geomorfološkog karaktera sa stenovitim odsecima, erozionim gredama i većim brojem ostenjaka nastalih selektivnim delovanjem procesa erozije. Kao takav upisan je u Inventar objekata geonasleđa Srbije kao Đavolji kamen, objekt geomorfološkog nasleđa – navode u Zavodu za zaštitu prirode Srbije (ZZPS), na osnovu čije studije je 2018. godine pokrenut postupak zaštite prirodnog područja druge kategorije kao Spomenik prirode „Vražji kamen – Prosečnik”.

Dileme nema, Vražji kamen delo je reke Pčinje, koja je nekada davno tu prosekla stenu i procesom spiranja i odnošenja raspadnutog materijala, pod uticajem padavina, izvajala niz kamenih stubova od kojih se izdvajaju tri visine, između 50 i 60 metara. Mesto se nekada i zvalo Prosečnik.

Međutim, prema legendi koju meštani Gornje Pčinje rado prepričavaju, kamene kule đavolja su rabota. U želji da promene tok reke Pčinje, da teče prema Bugarskoj, Džudža Budža, Kumbara Kljeka, Filanko Šilja i Muja, najpoznatiji ovdašnji đavoli, dovukli su krupno kamenje, ali ćudljivu reku nisu uspeli da ukrote. Kamene kule ostale su i sada su deo prirodne atrakcije koja neke podseća na Đavolju varoš, a ima i onih koji se prisete Meteora kada na vrhu jedne od kamenih kula ugledaju crkvu. Da, i ona je, na osnovu legende, „maslo” nečastivih.

Pripoveda se da su Pčinjani godinama zidali crkvu pored reke. „Sve što bi oni tokom dana sagradili, đavoli bi tokom noći odnosili i ostavljali na Vražjem kamenu, ljuti na seljane jer ih nisu dovoljno poštovali.” Tako je, po pričanju, na jednoj od impozantnih piramida nastala Crkva Svete Bogorodice ili nekada poznate kao Crkva u Prosečniku.

Iako gledano iz podnožja, uspon do crkve uz stenu izgleda gotovo nemoguć, uskom kozjom stazom stiže se do nje s lakoćom. Kandilo se u ovoj svetinji pali samo povremeno, a liturgije služe po rasporedu velikim praznicima. Najviše vernika ovde dođe na Bogojavljenje, Veliki petak i 21. septembra, kada se slavi rođenje Presvete Bogorodice – Mala Gospojina.

– Crkva Presvete Bogorodice je iz druge polovine 14. veka. S ostacima objekata i infrastrukture, koji su bili deo crkvenog kompleksa, od 1983. godine kategorisana je kao nepokretno kulturno dobro od velikog značaja – kažu u zavodu i dodaju da se prema Uneskovoj kategorizaciji svrstava u kulturne predele koji se karakterišu viševekovnim razvitkom koji je u interakciji s kulturnim faktorima i prirodnim okruženjem.

Prema studiji zavoda predlaže se zaštita područja površine 31,5 hektara oko četiri kilometra zapadno od Trgovišta. Veći deo prirodnog dobra nalazi se u vlasništvu Srpske pravoslavne crkve. Istina, predeo „Vražji kamen – Prosečnik” deo je i u međunarodno značajnom području za biljke „Dolina Pčinje” (IPA) i međunarodno i nacionalno značajnom području za ptice (IBA).

Dolina Pčinje, koja se ubraja u jednu od najčistijih reka u Srbiji, zvanično je proglašena 1996. godine za Predeo izuzetnih odlika (PIO) u Srbiji.

Pčinju, nastalu od više izvora u dolini planine Dukat, odlikuju klisure i meandri. Mnogi zaljubljenici u prirodu kao najveću vrednost navode pejzaže i vidikovce s kojih puca pogled na „dinamične kreacije prirode”.

– Lokalitet Vražji kamen sa crkvom od izuzetnog je značaja za našu opštinu, tako da radimo na njegovoj popularizaciji – kaže Srećko Dimitrijević, zadužen za oblast turizma u opštini Trgovište, dodajući da su radovi na uređenju lokaliteta usporeni zbog virusa korona.